Krappe arbeidsmarkt: werknemers worden steeds veeleisender

Door de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt halen werkgevers alles uit de kast om vaste werknemers aan te trekken en deze vervolgens binnenboord te houden. Met alleen stelselmatige salarisverhogingen, werkgaranties en bonussen redden ze dat vandaag de dag al niet meer. Steeds meer werknemers eisen daar bovenop nu vooral een goede balans tussen werk en privé.

Met name werkgevers in de industrie zitten met de handen in het haar. Ze kampen met grote personeelstekorten, vooral op hun afdelingen techniek, logistiek en ICT. Doordat ze allemaal in dezelfde vijver vissen, proberen ze elkaar iedere keer opnieuw af te troeven met nóg betere arbeidsvoorwaarden, maar in overbeviste vijvers volstaat zelfs het beste aas vaak niet meer.

Zo zegt een recruiter van Tata Steel: “We hanteren bijzonder goede arbeidsvoorwaarden en bieden allerlei programma’s om de fysieke en mentale fitheid te bevorderen, maar kampen op dit moment nog steeds met zo’n zeshonderd openstaande vacatures.” De andere troeven die de staalgigant inzet om de vacatures ingevuld te krijgen, zijn onder andere een eigen bedrijfsschool waar de leerlingen tijdens hun opleiding meteen salaris ontvangen, een taalklas voor nieuw instromende buitenlandse werknemers en een intern opleidingscentrum voor zij-instromers zonder ervaring in de techniek.

“Ons meest effectieve instrument blijkt momenteel echter de aanbrengpremie die we vorig jaar in het leven riepen. Werknemers die een nieuwe collega aanbrengen, belonen we met € 1000,- bruto. Die bonus wordt verdubbeld als het gaat om nieuwe medewerkers voor de afdelingen elektrotechniek, logistiek, ICT en werktuigbouw. Die premie bezorgde ons vorig jaar 278 nieuwe mensen.”

De huidige arbeidsmarktcijfers geven voorlopig weinig hoop op verbetering. Vorige maand zaten volgens de meest recente onderzoeken van het CBS 356.000 mensen zonder werk. Daar staan honderdduizenden openstaande vacatures tegenover. Deskundigen voorspellen dat de in 2021 ingezette krapte nog wel tien á twintig jaar kan aanhouden. De grootste boosdoener voor deze krapte is de vergrijzing. Het aantal pensioengerechtigden stijgt aanzienlijk sneller dan de beroepsbevolking. Eén op de tien werknemers is momenteel 60 jaar of ouder en gaat dus binnen zeven jaar met pensioen.

Nico Pestel, als hoofddocent en onderzoeker van de arbeidsmarkt verbonden aan de Universiteit Maastricht, zei daarover: “Op dit moment zie ik maar één ontwikkeling die de vraag naar arbeid bij de bedrijven aanzienlijk zou temperen. Daarvoor zou de economie in een neerwaartse spiraal moeten belanden, bijvoorbeeld door een bankencrisis. Daardoor zou de krapte op de arbeidsmarkt zeker afnemen, maar of je moet willen, is natuurlijk vraag twee.”

Ook voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland maakt zich grote zorgen over de huidige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in het algemeen en de uitstroom in de installatiebranche in het bijzonder. “Op dit moment bestaat zeventig procent van de nieuwe werknemers in onze branche uit zij-instromers. Werkgevers moeten alle zeilen bijzetten om deze mensen te behouden. De nieuwkomers hebben een heel andere kijk op arbeid dan de uittreders en stellen harde eisen waar het gaat om de combinatie arbeid, zorg en privé. Met andere woorden: ze vragen steeds nadrukkelijker om modern werkgeverschap.”

Terpstra is dan ook van mening dat het voor veel werkgevers de hoogste tijd is om het roer drastisch om te gooien. “Een aantal grotere bedrijven onderneemt momenteel al stappen in de goede richting, maar vooral binnen het MKB zie ik veel ondernemers worstelen met de benodigde omslag”, aldus de doorgewinterde bestuurder. “Ook zij moeten echter goed in de spiegel kijken en beseffen dat de huidige generatie werknemers niet langer alleen naar geld en werkgaranties kijkt. Ze eisen autonomie.”

“Natuurlijk”, zo vervolgt hij, “vinden ze een goed salaris nog steeds belangrijk, maar minstens zo zwaar weegt momenteel de mogelijkheid mee om bijvoorbeeld ’s avonds of in het weekend te werken en maandag niet. Vooral academici en hbo’ers hechten steeds meer waarde aan een goede balans tussen werk en privé. Bij Tata Steel is het nu bijvoorbeeld mogelijk vier dagen negen uur te werken, desgewenst deels ook thuis. Die nieuwe aanpak leidt inmiddels tot een aanzienlijk lagere uitstroom.”