‘Arbeidsmarkt in crisis vraagt om flexibilteit’

Wanneer het bedrijfsleven zoals nu tijdens de coronacrisis hoognodig in de kosten moet snijden, komt de flexibiliteit van de Nederlandse arbeidsmarkt goed van pas. Uitzendkrachten vliegen er bij bosjes uit en contracten van zzp’ers verdwijnen op grote schaal in de papierversnipperaar. Wordt daarmee hun zwakke positie aangetoond? Ja, dat is tot op zekere hoogte zeker het geval. Moet de crisis dan maar aangegrepen worden om loondienst te idealiseren en flexibiliteit te verwerpen? Kenners van de arbeidsmarkt zijn het met elkaar eens dat dit zeker niet de bedoeling kan zijn.

Het is bepaald niet het geval dat alleen de flexwerkers en zzp’ers getroffen worden door de huidige crisis; ook voor veel werknemers met een vast contract zijn met de komst van het virus hoogst onzekere tijden aangebroken. Arbeidsrechtadvocaat Johan Zwemmer, als docent en onderzoeker verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en voormalig lid van de commissie Borstlap, zei daarover vorige week in het Financieele Dagblad: “Iedere werkgever is met de Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) in de hand aan het rekenen geslagen. Gaan we ontslag aanvragen, een beroep doen op de loondoorbetaling, of misschien toch een loonoffer aan onze vaste medewerkers vragen? Vooral als het om grote bedrijven gaat, is die gedachte aan dat loonoffer overigens een heel logische: de werknemers werken immers niet of minder, terwijl de kosten ondertussen gewoon doorlopen.”

Bedrijven hebben flex nodig

De commissie Borstlap adviseerde het kabinet om de verhouding tussen flex en vast te herijken, met niet alleen scherp afgebakende rijstroken voor zzp’ers en uitzendbureaus, maar ook met meer flexibiliteit binnen het vaste arbeidscontract. Zwemmer: “De huidige invulling van de NOW en de regelingen voor flexkrachten en zzp’ers doen me sterk denken aan het voorstel van onze commissie om meer te kijken naar de manier waarop iemand werkt dan naar het soort contract. Ons advies was om binnen het vaste dienstverband meer variatie toe te staan op het gebied van werktijden en beloning, bijvoorbeeld met een bovengrens van 20% van de contracten. Simpelweg omdat bedrijven die flex nodig hebben. Crisis of niet; die behoefte aan flexibiliteit valt niet weg te reguleren.”

Zegen of vloek?

Volgens hoofdeconoom Marieke Blom van ING gaat de crisis misschien nu eindelijk eens aantonen of flexibiliteit nu een zegen of een vloek is. “Het kan beide kanten op”, aldus Blom. “Een flexibele schil is weliswaar goed voor individuele bedrijven, maar vormt voor het totale bedrijfsleven toch een zeker risico. Wanneer er veel flexwerkers ontslagen worden, heb je enerzijds te maken met een grotere vraaguitval, door ontslag krijgen mensen tenslotte minder geld om uit te geven, maar anderzijds heeft een flexibele economie meer veerkracht dan een straks gereguleerde economie met voornamelijk vaste contracten. Zo gaat de herverdeling van arbeid naar sectoren waar wél werk is, in een flexibele economie bijvoorbeeld veel sneller.”

Herziening sociale stelsel

Roos Wouters van de Werkvereniging, de belangenvereniging van flexwerkers, ziet de huidige crisis als een goed moment om de arbeidsmarkt in het algemeen en het sociale stelsel in het bijzonder eens goed te herzien. “Juist een arbeidsmarkt in crisistijd vraagt om aanpassingsvermogen, wendbaarheid, weerbaarheid en flexibiliteit”, aldus Wouters. “Dat geld niet alleen voor de grote bedrijven, maar ook voor het MKB en de werkenden in het algemeen. Nu onze economie, rechtsgelijkheid en sociale zekerheid zo onder druk staan, is het nodig om ons sociale stelsel dusdanig te herzien dat allen werkenden, dus los van hun contractvorm, verzekerd zijn van een vorm van basiszekerheid die meebeweegt met het werk. Met andere woorden: ruil baanzekerheid in voor contract neutrale bestaanszekerheid.”

Minder vogelvrij

In Het Financieele Dagblad legt Wouters uit hoe dat in de praktijk ingevuld zou kunnen worden: “Iedereen heeft een Burgerservicenummer (BSN). Daarop wordt precies bijgehouden wat je per jaar verdient en hoeveel belasting je per jaar moet afdragen. Koppel de opbouw van sociale verzekeringen en voorzieningen aan het BSN in plaats van aan de contractvorm en spreek collectief een minimale premieafdracht af die door alle werkenden automatisch opzij wordt gezet. Zo verlos je werkgevers en opdrachtgevers van de starre zorglast die ze nu de flexibiliteit ontneemt om op de crisis in te spelen. Daarmee maak je vaste krachten minder gevangen en flexkrachten minder vogelvrij. Juist deze crisis is een goed moment om te starten met een gezamenlijke zoektocht naar een breed gedragen invulling voor een gezonde economie met een sociaal stelsel waarin alle werkenden optimaal kunnen functioneren.”

Ontbrekende schakel

Ook topman Jacques van den Broek van Randstad acht deze crisistijd bij uitstek geschikt om met alle betrokken partijen om tafel te gaan zitten om de vormen van flexibele arbeid eens goed onder de loep te nemen. Volgens Van den Broek zou die discussie echter vooral moeten gaan over de manier waarop flexibele arbeid is gereguleerd. Hij tekent daarbij aan dat de uitzendwereld momenteel met belachelijk veel onterechte kritiek om de oren wordt geslagen. “Uitzendkrachten zouden juist nu een ontbrekende schakel in de overgang naar het nieuwe normaal kunnen zijn.”

Goed gereguleerd

“Natuurlijk maakt de crisis duidelijk dat er haken en ogen zitten aan de manier waarop veel mensen aan het werk zijn”, aldus de uitzendbaas, “maar de discussie moet in dit kader niet gaan over de vraag of er vaste of losse dienstverbanden moeten zijn. Er moet onderscheid komen tussen goed gereguleerd werd en niet goed gereguleerd werk. Als flexwerker word je bij Randstad op alle fronten door ons geholpen. Betaalt de overheid 90% van het salaris van de uitzendkrachten door? Dan is het vanzelfsprekend dat wij de overige 10% voor onze rekening nemen. Bij een freelancer die voor Uber werkt, om maar eens een voorbeeld te noemen, is van enige hulp amper sprake. Dat soort verschillen; daar moet de discussie volgens mij over gaan.”

Laat je gegevens achter en we nemen zo snel mogelijk contact met je op.