Commissie Borstlap: ‘Arbeidsmarkt is aan herziening toe’
‘Nederland is toe aan de grootste hervorming van de arbeidsmarkt sinds de invoering van de huidige regels, ingesteld aan het einde van de negentiende eeuw. Toen had je werkgevers en werknemers. Zo simpel moet het weer worden’. Dat is kort samengevat de conclusie van de tussenrapportage van de Commissie ‘regulering van werk’ onder leiding van Hans Borstlap, voormalig lid van de Raad van State. Het definitieve advies van de commissie wordt eind dit jaar verwacht.
In Nederland hebben we te maken met de situatie dat het vaste dienstverband steeds schaarser wordt. Had in 2003 nog 73% van de werkende Nederlanders een vaste arbeidsovereenkomst; op dit moment schommelt dat aantal rond de 60%. Wanneer die daling zich in het huidige tempo voorzet, hebben we in 2029 meer zzp’ers, payrollers, oproepkrachten en andere flexwerkers dan arbeidskrachten in vaste dienst. Meerdere ministers, denk bijvoorbeeld aan Lodewijk Asscher met zijn Wet werk en zekerheid, hebben in de loop der jaren geprobeerd het tij te keren, maar noemenswaardige resultaten bleven uit. Integendeel; de flexibilisering van de Nederlandse arbeidsmarkt nam alleen maar verder toe.
Flextrend moet stoppen
Wouter Koolmees (D66) doet nu verwoede pogingen om in de geschiedenisboeken te belanden als de eerste minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid die er in slaagde het aantal flexibele contracten drastisch in te perken. Hij nam daarop al een voorschot met de invoering van zijn Wet arbeidsmarkt in balans die per 1 januari 2020 van kracht wordt. Daarnaast stelde hij een ‘commissie van wijzen’ in die moest gaan nadenken over fundamentele herzieningen van de arbeidsmarkt. De voorlopige conclusies van die commissie onder leiding van Hans Borstlap zijn luid en duidelijk: de flextrend moet gestopt worden.
Eén sociaal fundament
Om dat te bereiken, stelt de commissie voor één sociaal fundament op te tuigen voor alle werkenden, ongeacht hun contractvorm, ook zzp’ers. Daarmee moet worden voorkomen dat er nog langer geconcurreerd kan worden op arbeidsvoorwaarden. De commissie is verder van mening dat een tijdelijke aanstelling te allen tijde duurder moet zijn dan een dienstverband voor onbepaalde tijd. ‘Flexibiliteit heeft een prijs’, zo wordt letterlijk gesteld in het tussenrapport. Op dit moment is het nog zo dat flexwerkers in het algemeen en zzp’ers in het bijzonder voor bedrijven veel goedkoper zijn dan werknemers in vaste dienst. Voor werknemers in vaste dienst is een bedrijf 84% extra kwijt aan inkomstenbelasting en werkgeverspremies; voor een zzp’er met hetzelfde modale netto inkomen, bedragen die extra kosten, inclusief een reservering voor pensioen en arbeidsongeschiktheid, dankzij de diverse belastingvoordelen slechts 41%.
Economisch probleem
Omdat de commissie van mening is dat de toename van flexwerk niet alleen een sociaal, maar ook een economisch probleem is, werd de OESO (een organisatie waarin 35 voornamelijk rijkere landen samenwerken op sociale en economische vlak) gevraagd een bijdrage aan het onderzoek te leveren in de vorm van een analyse van de Nederlandse arbeidsmarkt. De OESO stelt dat de Nederlandse markt goed presteert, vooral op het gebied van de hoeveelheid en de kwaliteit van de banen, maar uit daarnaast zorgen over het grote aantal flexibele contracten en zelfstandigen. Zo ligt het aantal werknemers met een tijdelijke contract in Nederland twee keer zo hoog dan het gemiddelde.
Geen verdere versplintering
Aangezien eerder onderzoek aantoonde dat meer flexibele contracten en zelfstandigen kunnen leiden tot grotere ongelijkheid, mindere sociale bescherming en een lagere kwaliteit van de banen in het algemeen, pleit de OESO ervoor om te zorgen dat de arbeidsmarkt niet verder versplintert. Hans Borstlap sluit zich daar volledig bij aan: “We scoren goed op de internationale lijstjes. Daar moeten we zuinig op zijn, zodat we die scores ook voor de toekomst veiligstellen. Natuurlijk is ondernemerschap mooi en heb je flexibele arbeidskrachten nodig, maar het wordt teveel. Op de lange termijn is dat zorgelijk”, aldus de voorzitter.
Vragen te over
Arbeidsmarktdeskundigen zijn uitermate benieuwd hoe de commissie de plannen in een definitief advies gaat verpakken. Vragen zijn er nog in overvloed: Hoeveel bescherming krijgen alle werkenden wanneer de verschillen tussen arbeidscontracten verkleind worden? Worden de rechten van de huidige werknemers met een vast contract aangetast? Komen de sociale voorzieningen op een lager niveau te liggen wanneer meer mensen daarin gaan delen? Krijgen vaste werknemers minder ontslagbescherming zoals de werkgevers dat willen, of worden de ontslagregels naar de wens van de vakbonden juist minder soepel? Het zijn stuk voor stuk heikele punten die nog niet in het tussenrapport benoemd worden. Eind dit jaar verschijnt het eindrapport en weten we meer. Wellicht kan dan ook ingeschat worden hoe lang er nog gepolderd moet worden voordat er een compromis op tafel ligt.
